Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev arasında imzalanan Şuşa Beyannamesi TBMM Başkanlığı’na ulaşmasının ardından detaylar merak edilmeye başladı. Azerbaycan’ın Şuşa kentinde imzalanan ‘Şuşa Beyannamesi’nde iki taraflı çıkarların korunmasında her iki ülkenin siyasi, idareli, savunma, kültür, insani, afiyet, eğitim, sosyal, gençlik ve spor alanlarındaki imkân ve potansiyelinin birleştirilmesinin öneminin altı çizildi.
ŞUŞA BEYANNAMESİ NEDİR, NE SESLENMEK?
Şuşa Beyannamesi ile Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin daha da güçlendirilmesi ve derinleştirilmesi amaçlanırken; iki ülke ayrıca askeri hem de savunma alanında müşterek meslek birliği içerisinde hareket edebilecek.
ŞUŞA BEYANNAMESİ MADDELERİ NELER?
Türkiye ve Azerbaycan arasında imzalanan Şuşa Beyannamesi’nde yer alan maddeler şöyle:
Taraflar, iki dost ve kardeş ülke arasındaki stratejik düzeyde gelişmekte olan ilişkilerin durumundan memnuniyetlerini açıklama ederek siyasi diyaloğun her düzeyde sürdürülmesinin ve yüksek düzeyli karşılıklı ziyaretlerin önemini belirtirler.
Taraflar büyük gururla, Azerbaycan’ın 44 gün süren Vatan Savaşı’nda başarı kazanarak Ermenistan’ın 30 yıldır süren saldırgan politikasını durdurduğunu, topraklarını işgalden kurtardığını, tarihi adaleti ve milletlerarası hukuku tekrar sağladığını ifade ederler.
Azerbaycan, Ermenistan’ın 30 yıl süren saldırısına son verilmesinde, işgal edilmiş toprakların kurtarılmasında, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün sağlanmasında Türkiye Cumhuriyeti’nin manevi-siyasi desteğine yüksek değer vermektedir. Taraflar, Kafkasya bölgesinde istikrar ve güvenliğin pekiştirilmesi, ekonomi ve ulaştırma alanındaki bütün bağların baştan sağlanması, ayrıca alan devletleri arasındaki ilişkilerin normale dönüştürülmesi ve uzun vadeli barışın sağlanması yönündeki çabalarını sürdüreceklerdir.
Bu kapsamda, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nin özel coğrafi konumu dikkate alınacaktır. Taraflar, Azerbaycan’ın işgalden kurtarılan topraklarında Türkiye-Rusya Müşterek Merkezi’nin faaliyetlerine Türkiye’nin katkılarının bölgedeki barışma, istikrar ve refahın sağlanmasında önemli rol oynadığına aksan yaparlar.
Türkiye Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti serbest, hakimiyet, toprak bütünlüğü, uluslararası düzeyde meşhur sınırların dokunulmazlığı, devletlerin iç işlerine karışmama ilkelerine dayanarak müttefiklik ilişkilerinin kurulmasının siyasi ve yasal mekanizmalarını belirler.
Taraflar, dış politika alanındaki koordinasyonun ve uyumlu ikili siyasi istişarelerin gerçekleştirilmesinin önemini belirtir ve bu yönde Türkiye Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi çerçevesindeki faaliyetlerin önemini vurgular.
Taraflar, kendi ulusal çıkar ve menfaatlerini koruma ve sağlamaya yönelik egemen dış politika yürütürler. Taraflar, yöresel ve milletlerarası düzeyde kararlılık ve refah üzerinden barışma, dostluk ve dostça komşuluğa dayalı uluslararası ilişkilerin geliştirilmesi, hem ihtilaflar ile bölgesel ve küresel emniyet ve istikrar meselelerinin çözümlenmesi yönünde iki taraflı uğraş gösterirler.
Taraflar, aktüel, müşterek alaka uyandıran uluslararası konularda dayanışma ve ortak yardım sergileyerek yakın veya örtüşen tutumlardan yola çıkarak ikili işbirliğini derinleştireceklerdir ve BM, AGİT, Avrupa Konseyi, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, İİT dahil milletlerarası ve yöresel kuruluşlar çerçevesinde birbirine iki taraflı destek vereceklerdir.
Taraflardan herhangi birinin kanaatine tarafından onun bağımsızlığına, egemenliğine, toprak bütünlüğüne, milletlerarası düzeyde ünlü sınırlarının dokunulmazlığına veya güvenliğine karşısında üçüncü bir devlet ya da devletler kadar tehdit ve hamle gerçekleştirildiğinde, Taraflar, müşterek istişareler yapacak ve bu tehdit ya da saldırının önlenmesi amacıyla BM Şartı’nın maksat ve ilkelerine yerinde girişimlerde bulunacak, birbirine BM Şartı’na uygun bir şekilde zorunlu yardımı yapacaklardır. Bu yardımın kapsam ve biçimi çabuk yapılan görüşmeler aracılığıyla belirlenerek ortak tedbirler alınması için savunma ihtiyaçlarının karşılanmasına karar verilecek ve Silahlı Kuvvetlerin kuvvet ve yönetim birimlerinin koordineli faaliyeti sağlanacaktır.
Tarafların Güvenlik Konseylerinin milli emniyet konularında uyumlu olarak iki taraflı toplantıları düzenlenecektir ve bu toplantılarda ulusal çıkarların,Tarafların çıkarlarını etkileyen yöresel ve uluslararası güvenlik konularının müzakeresi gerçekleştirilecektir.
Taraflar, iki kardeş ülke silahlı kuvvetlerinin çağın gereklerine uygun bir şekilde tekrar yapılandırılması ve modernizasyonuna yönelik olarak müşterek çaba göstermeye devam edecektir.
Taraflar, Ermeni işgalinden kurtarılan rayonlarda öncelikle mayınlı arazilerin temizlenmesi almak üzere hayatın normalleştirilmesi faaliyetlerini destekleyeceklerdir.
Taraflar, savunma yeteneklerinin ve askeri güvenliğin güçlendirilmesine yönelik personel mübadelesini, karşılıklı eğitim ve tatbikatların düzenlenmesini, iki ülke silahlı kuvvetlerinin birlikte çalışabilirliğinin artırılmasını, modern teknolojilere dayalı silah ve mühimmatların yönetilmesinde yakın işbirliğini ve bu amaçla yetkili kurum ve kuruluşların koordineli faaliyetinin sağlanmasını özendirme edeceklerdir. Türkiye ve Azerbaycan diğer arkadaş devletlerin orduları ile birlikte askeri tatbikatların düzenlenmesini destekleyeceklerdir.
Taraflar, milli ve milletlerarası yükümlülüklerini göz önünde bulundurmak suretiyle, deniz, hava ve uzay alanında karşılıklı teknoloji paylaşımında bulunarak, karşılıklı yeteneklerin geliştirilmesi maksadıyla karşılıklı projelerin yürütülmesini teşvik edecek ve iki taraflı savunma sanayii teknolojilerinin geliştirilmesine olumlu katkı maddesi sağlayacak; sahip oldukları tabanca ve mühimmatla teçhiz edecek, bunların üretim teknolojilerini karşılıklı şekilde özendirme edecek ve hâlihazırda ülkelerinde mevcut olmayan imal alanlarının oluşturulmasını, iki taraflı araştırma ve imal faaliyetleri gerçekleştirilmesini, iki ülke savunma sanayi kurumlarının teknoloji, askeri ürünler ve hizmetler alanında yerli ve uluslararası pazarda işbirliği yapmasını destekleyeceklerdir.
Taraflar, iki devlet aralarında geliştirilen ve onların çıkarlarına yerinde askerisiyasi işbirliğinin üçüncü devletlere aleyhinde olmadığını belirtirler. Taraflar, siber güvenlik alanında işbirliğinin daha da geliştirilmesinin önemini vurgular ve bu alanda karşılıklı bilimsel araştırma çalışmaları, uzman eğitimi gerçekleştirecek, iki taraflı teknik işbirliğini teşvik edeceklerdir.
Taraflar, ticari-ekonomik ilişkilerde milli ekonomilerinin ve ihracatın çeşitlendirilmesi, aynı zamanda geleceğe dönük alanlarda iki taraflı üretimin oluşturulması, yatırım alanındaki işbirliğinin karşılıklı yararlı gelişimi için daha kullanışlı ortamın geliştirilmesi yönünde çabalarını yoğunlaştıracaklardır. Bu hususta, Türkiye ve Azerbaycan ürünlerin özgür dolaşımının sağlanması mekanizmalarının oluşturulması yönünde gerekenleri yapacaklardır.
Taraflar, bölgenin ve Avrupa’nın enerji güvenliğine katkı maddesi veren, doğal gaz kaynak ve güzergâh çeşitlendirmesi karşılayan stratejik Güney Gaz Koridorunun hayata geçirilmesinde Türkiye ve Azerbaycan’ın öncü rolünü vurgularlar. Taraflar, Güney Gaz Koridorunun etkili biçimde kullanılması ve daha da geliştirilmesine karşın çabaları koordineli şekilde sürdüreceklerdir. Taraflar hem küresel enerji sektöründeki gelişmeleri de dikkate alarak, bölgenin enerji talep güvenliğinin pekiştirilmesini teminen elektrik alanında da yöresel işbirliğine katkı sağlayacak çabaların arttırılarak sürdürülmesi konusundaki niyetlerini ortaya koyarlar.
Taraflar, iki ülke topraklarından geçen Doğu-Batı/Orta milletlerarası ulaştırma koridorunun rekabet kabiliyetinin artırılması nedeniyle karşılıklı işbirliğini pekiştireceklerdir. Türkiye ve Azerbaycan zeki ulaşım sistemleri teknolojilerinden istifade ederek, milletlerarası ulaştırma koridorlarının TürkiyeAzerbaycan bölümlerinde transit-ulaştırma potansiyelini daha da geliştireceklerdir.
Taraflar, Türkiye ve Azerbaycan’ı birleştiren Azerbaycan Cumhuriyeti Batı rayonları ile Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki koridorun (Zengezur Koridoru) açılmasının ve sözkonusu koridorun devamı olarak Nahçıvan-Kars demiryolunun inşaatının iki ülke arasındaki ulaştırma-irtibat ilişkilerinin yoğunlaştırılmasına kayda değer katkı maddesi sağlayacağını belirtirler.
Taraflar, Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin mevcut seviyesinin genel yöresel ve uluslararası barıştırma ve istikrara katkıda bulunmakta olduğunu, ilişkilerin sadece iki ülkeye değil, bununla birlikte bölgeye barışma ve kararlılık getirerek, ilk olarak bölge ülkeleri olmak üzere uluslararası toplumun kolaylık, uzlaşma ve çıkarlarına da hizmet edeceğini vurgular.
Taraflar, yöresel ve uluslararası kararlılık ve güvenliği negatif şekilde etkileyen çeşitli tehdit ve çağrılara, bilhassa terör, onun tüm şekil ve tezahürlerine, finansmanına, bununla beraber kitle imha silahlarının yayılmasına, organize suçlara, kara para aklanmasına, uyuşturucu kaçakçılığına, insan ticaretine, illegal göçe karşı uğraş alanında ortak çaba ve işbirliklerini genişletecek ve derinleştirecekler. Azerbaycan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenliğine, toprak bütünlüğüne, sınırlarının dokunulmazlığına, kararlılık ve güvenliğine yönelik tüm eylemleri, bununla beraber terörün tüm şekil ve tezahürlerini kınıyor ve Türkiye Cumhuriyeti’nin terörizme karşı yürüttüğü mücadeleyi kati surette destekliyor.
Taraflar, çeşitli ülkelerde yaşamış Türk ve Azerbaycan diasporaları arasındaki işbirliğinin daha sıkı şekilde geliştirilmesi, onların maruz kaldıkları genel sorunlar karşı birlikte adım atılması ve sürekli dayanışma sergilenmesi nedeniyle gayretlerini birleştireceklerdir.
Tarafların ülkelerinin tanıtımı ve milli çıkarlarının korunmasına dair tarihi gerçeklerin dünya kamuoyuna duyurulmasında diaspora faaliyetinin koordinasyonunu ve iki taraflı desteği özendirme edeceklerdir.
Taraflar, Ermenistan’ın Türkiye’ye aleyhinde asılsız iddialarının, tarihin çarpıtılması ve tarihi gerçeklerin tahrif edilerek siyasallaştırılması girişimlerinin bölgede barışma ve istikrara zarar verdiğini vurgulamakta, bu çerçevede 1915 yılı olaylarına ilişkin olarak kendi arşivlerini açan Türkiye’nin, Ermenistan’daki ve öteki ülkelerdeki arşivlerin açılması ve bu konuda tarihçiler göre araştırmaların yapılmasına karşın çabalarını desteklemektedirler.
Taraflar, 10 Aralık 2020 tarihinde imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Medya Alanında Stratejik İşbirliğine Dair Mutabakat Zaptı”na uygun şekilde Türkiye-Azerbaycan Medya Platformunun olanaklarını göz önünde bulundurarak, iki ülkenin ilgili kurumları arasında enformasyon, irtibat ve sosyal diplomasi alanlarındaki işbirliğini daha da güçlendirecek ve bu çerçevede Dışişleri Bakanlıkları aralarında sürekli olarak enformasyona ilişkin sık görüşmeler ve değişimler yapılacaktır.
Taraflar, parlamentolararası işbirliğinin daha da güçlendirilmesi ve bu yönde karşılıklı faaliyetin artırılmasını teşvik ederler.
Taraflar, iki halkın ortak değerlerinin önemli tezahürlerine gerekli sosyal desteğin gösterilmesini sağlayacak, tarihi ve kültürel mirasların korunması için ortak etkinlik gerçekleştireceklerdir.
Taraflar, Türk dünyasının birlik ve refahına hizmet edecek ulusal ve uluslararası çabaların artırılmasına dikkat çektiler.
Taraflar, Türk kültür mirasının milletlerarası düzeyde tanıtımı ve teşviki alanında karşılıklı işbirliğini güçlendireceklerdir.
Taraflar, Türk dayanışmasının daha da pekiştirilmesi amacıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, Türk Akademisi, Türk Kültür ve Mirası Vakfı, TÜRKSOY ve Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi çerçevesinde gerçekleştirilen faaliyetlere ivme kazandıracaklardır.
Taraflar, bir Tarafın vatandaşlarının öteki Tarafın topraklarına kimlik kartı ile yolculuk etmelerine dair kabul edilen anlaşmadan duydukları memnuniyeti açıklama ediyor ve sözkonusu anlaşmanın halklarımız arasındaki yakın olma ve millet arasındaki ilişkiler açısından müstesna önemini açıklama ederek, bir Tarafın vatandaşlarının diğer Tarafın topraklarında ikamet etme hakkı elde etmelerini mütekabiliyet ilkesine dayalı olarak kolaylaştırmak için zorunlu çalışmaların yapılmasını takdir ederler.
Taraflar, zorunlu devlet desteğini sağlayarak halkları arasındaki iki taraflı değerlere dayalı yakın ilişkileri insani, sosyal güvenlik, bilimsel, eğitim, afiyet, kültür, gençlik ve spor alanlarında daha da geliştirecek ve derinleştireceklerdir. Bu amaçla, iki ülkenin ilgili kurumları kadar ortaklaşa olarak aralıksız faaliyetler gerçekleştirilecektir.
Şuşa kentinde 15 Haziran 2021 tarihinde, Türkçe ve Azerbaycan dilinde elde etmek üzere iki nüsha halinde imzalanmış olup bütün metinler eşdeğer derecede geçerlidir.
