Çin’in yükselişine öncülük eden eski lider Jiang Zemin öldü

PEKİN (AA) – Ordunun 1989’da Tiananmen Meydanı’ndaki demokrasi yanlısı protestoları ezmesinin ardından Çin’i tecritten kurtaran ve on yıllık hızlı bir büyümeye yol açan ekonomik reformları destekleyen eski Başkan Jiang Zemin Çarşamba günü öldü. 96 yaşındaydı.

Devlet televizyonu ve resmi Xinhua Haber Ajansı’nın bildirdiğine göre Jiang, eski bir belediye başkanı ve Komünist Parti sekreteri olduğu Şangay’da lösemi ve çoklu organ yetmezliğinden öldü.

1989 kargaşasından sonra bölünmüş bir Komünist Partiye liderlik etmek için sürpriz bir seçim olan Jiang, Çin’i, pazar odaklı reformların yeniden canlanması, Hong Kong’un 1997’de İngiliz yönetiminden dönüşü ve Pekin’in Dünya Ticaret Örgütü’ne girmesi dahil olmak üzere tarih yazan değişikliklerle gördü. 2001.

Çin dışa açılırken bile, Jiang hükümeti muhalefeti ortadan kaldırdı. İnsan hakları, işçi ve demokrasi yanlısı aktivistleri hapse attı ve iktidar partisinin kendi iktidar tekeline bir tehdit olarak gördüğü Falun Gong ruhani hareketini yasakladı.

Jiang, 2004 yılında son resmi unvanından vazgeçti, ancak 2012’de iktidara gelen mevcut Başkan Xi Jinping’in yükselişine yol açan çekişmenin perde arkasında bir güç olarak kaldı.

Xi, siyasi kontrolü sıkılaştırdı, Çin’in kalan küçük muhalefetini ezdi ve devlet endüstrisinin hakimiyetini yeniden sağladı.

---

FOTOĞRAFLAR: 2022’de ölen ünlüler: Kaybettiğimiz ünlü yüzler

---

Jiang’ın, en azından 1980’lerden bu yana Çin’in en güçlü figürü olan Xi’nin geleneği bozduğu ve kendisini üçüncü bir beş yıllık lider olarak ödüllendirdiği Ekim ayında iktidar partisi kongresini kaçırdıktan sonra, Jiang’ın sağlığının kötüye gittiğine dair söylentiler yayıldı.

Jiang, 1989’da partiyi ve ulusu bir araya getirmek için dönemin önde gelen lider lideri Deng Xiaoping tarafından askere alındığında Şangay parti lideri olarak emekli olmanın eşiğindeydi. Öğrencilerin önderliğindeki Tiananmen Meydanı protestocularına duyduğu sempati nedeniyle Deng tarafından görevden alınan ve 2005 yılındaki ölümüne kadar ev hapsinde tutulan Zhao Ziyang’ın yerini aldı.

Çin’in en güçlü makamı olan parti genel sekreterliği yaptığı 13 yılda Jiang, kapitalistleri iktidar partisine davet ederek ve Çin’in DTÖ’ye katılmasının ardından yabancı yatırımı çekerek ülkenin ekonomik güce yükselişine rehberlik etti. Çin, Almanya’yı ve ardından Japonya’yı geçerek ABD’den sonra en büyük ikinci ekonomi oldu.

Jiang, daha önceki bir teklifte başarısız olduktan sonra 2008 Yaz Olimpiyatlarının yeri olarak Pekin seçildiğinde siyasi bir ödül aldı.

Eski bir sabun fabrikası müdürü olan Jiang, 2002 yılında parti liderliği görevini ertesi yıl törensel cumhurbaşkanı unvanını da alan Hu Jintao’ya devrederek, kariyerini komünist dönemin ilk sıralı ardılıyla tamamladı.

Jiang, partinin askeri kanadı olan 2 milyon üyeli Halk Kurtuluş Ordusu’nu kontrol eden Merkez Askeri Komisyonun başkanı olarak kalarak nüfuzunu korumaya çalıştı. Hükümeti bölebileceği yönündeki şikayetler üzerine 2004 yılında bu görevinden vazgeçti.

Jiang, görevden ayrıldıktan sonra bile, himayesindekiler ağı aracılığıyla terfiler üzerinde etkiye sahipti.

Deng’in bir sonraki lider olarak Hu’yu seçmesinden ve Jiang’ın kendi halefini kurmasını engellemesinden dolayı hayal kırıklığına uğradığı söylendi. Ancak Jiang, Xi 2012’de lider olduğunda, müttefiklerini partinin Çin’in iç güç çemberi olan yedi üyeli Daimi Komitesine yükseltmede başarılı olarak görülüyordu.

Büyük boy gözlüklerle şişman ve baykuş gibi olan Jiang, daha çekingen halefleri Hu ve Xi’nin aksine, piyano çalan ve şarkı söylemekten zevk alan coşkulu bir figürdü.

İngilizceyi durdursa da coşkuyla konuşuyordu ve yabancı ziyaretçiler için Gettysburg Adresini ezberden okuyordu. İngiltere’ye yaptığı bir ziyarette, Kraliçe II. Elizabeth’i karaoke söylemeye ikna etmeye çalıştı.

Jiang, kamuoyunun gözünden kaybolmuştu ve en son, partinin iktidardaki 70. yıl dönümünü kutlayan 2019 askeri geçit töreninde Pekin’in Tiananmen Kapısı’nın tepesinde mevcut ve eski liderlerle birlikte halkın karşısına çıktı.

Jiang, 17 Ağustos 1926’da zengin doğu şehri Yangzhou’da doğdu. Resmi biyografiler, ailesinin orta sınıf geçmişini önemsiz gösteriyor, bunun yerine 1939’da savaşta öldürülen erken bir devrimci olan amcası ve üvey babası Jiang Shangqing’i vurguluyor.

Jiang, 1947’de Şangay’daki Jiaotong Üniversitesi’nin elektrikli makine bölümünden mezun olduktan sonra, bir gıda fabrikasında, ardından sabun yapımında ve Çin’in en büyük otomobil fabrikasında çalışarak devlet kontrolündeki endüstrilerde ilerledi.

Birçok teknokrat yetkili gibi, Jiang da aşırı radikal 1966-76 Kültür Devrimi’nin bir bölümünü çiftlik işçisi olarak geçirdi. Kariyer yükselişi yeniden başladı ve 1983’te, o zamanlar hükümetin yabancı yatırımı davet ederek canlandırmayı umduğu kilit ama geri kalmış bir sektör olan elektronik endüstrisinin bakanı oldu.

1985-89’da Şanghay belediye başkanı olan Jiang, yeni bir tür dışa dönük Çinli liderin temsilcisi olarak yabancı ziyaretçileri etkiledi.

Sert bir siyasi savaşçı olan Jiang, lider olarak görevinin kısa süreceğine dair tahminlere meydan okudu. Kendi “Şanghay fraksiyonunun” üyelerini terfi ettirerek ve askeriyeye harcamalarda yıllık çift haneli yüzde artışları vererek gücünü pekiştirdi.

Baskıların ardından Pekin’den kaçan yabancı liderler ve CEO’lar geri dönmeye ikna edildi.

Deng, Tiananmen baskısının ardından muhafazakar muhalefet karşısında piyasa tarzı reformun yeniden canlandırılması için baskı yapmak üzere 1992’de emeklilikten çıktığında, Jiang onu takip etti.

1990’ların sonlarında devlet endüstrisinden 40 milyona kadar istihdamı azaltan sancılı değişiklikleri zorlayan partinin 3 numaralı lideri Başbakan Zhu Rongji’yi destekledi.

Zhu, Çin şehirlerini yüksek katlı ormanlara dönüştüren ve ekonomik büyümeyi hızlandıran bir inşaat patlamasını ateşleyerek kentsel konutların özelleştirilmesini başlattı.

12 yıllık müzakerelerin ve Zhu’nun Clinton yönetiminin desteği için lobi yapmak üzere Washington’a yaptığı uçuşun ardından Çin, 2001 yılında DTÖ’ye katılarak yabancı yatırım için bir mıknatıs olma konumunu pekiştirdi.

Halkın güler yüzlü imajına rağmen Jiang, iktidar partisinin gücüne yönelik meydan okumalarla ciddi şekilde mücadele etti.

En yüksek profilli hedefi, 90’ların başında kurulmuş bir meditasyon grubu olan Falun Gong’du. Çinli liderler, askeri yetkililer de dahil olmak üzere on binlerce takipçiyi çekme yeteneği karşısında ürktüler.

Çin yasalarının izin verdiği bir hareketle muhalefette bir Çin Demokrasi Partisi kurmaya çalışan aktivistler, yıkıcılık suçlamasıyla 12 yıla kadar hapis cezasına çarptırıldı.

Jiang, haleflerinin yoğun sosyal denetimleri haklı çıkarmak için kullandıkları bir ifadeyle, “Her şeyden önce istikrar,” diye emretti.

1 Temmuz 1997’de, 150 yıllık Avrupa sömürgeciliğinin sonunu simgeleyen Hong Kong’un dönüşüne başkanlık etmek, Britanya Prensi Charles’ın yanında duran Jiang’a düştü. Yakındaki Portekiz bölgesi Macao, 1999’da Çin’e iade edildi.

Hong Kong’a özerklik sözü verildi ve anakara şirketlerinin yurt dışına çıkması için bir sıçrama tahtası oldu. Bu arada Jiang, Pekin’in kendi topraklarının bir parçası olduğunu söylediği özerk ada Tayvan ile baskıya başvurdu.

Tayvan’ın 1996’daki ilk doğrudan cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında, Jiang hükümeti yakındaki nakliye yollarına füzeler atarak seçmenlerin gözünü korkutmaya çalıştı. Amerika Birleşik Devletleri, bir destek gösterisi olarak bölgeye savaş gemileri göndererek yanıt verdi.

Aynı zamanda, anakara ile Tayvan arasındaki ticaret yılda milyarlarca dolara ulaştı.

Kırsal bölge sakinlerinin şehirlerdeki fabrika işlerine göç etmesi, ekonominin yedi kat büyümesi ve kentsel gelirlerin neredeyse aynı oHaberdekiSesiniza artmasıyla Çin’in ekonomik patlaması toplumu kazananlar ve kaybedenler olarak ikiye ayırdı.

Bir zamanlar ender görülen protestolar, milyonların devlet işini kaybetmesiyle ve çiftçilerin artan vergi ve harçlardan şikayet etmesiyle yayıldı. Boşanma oranları tırmandı. Yolsuzluk gelişti.

Jiang’ın oğullarından biri olan Jiang Mianheng, 1990’ların sonunda bir telekomünikasyon anlaşmacısı ve daha sonra telefon şirketi China Netcom Co.’nun başkanı olarak tartışmalara yol açtı.

Eleştirmenler, onu, parti liderlerinin çocuklarına karşı ortak bir şikayet olarak, kariyerini ilerletmek için babasının statüsünü kötüye kullanmakla suçladı.

Doktora derecesine sahip Jiang Mianheng. Drexel Üniversitesi’nden, babasının eski güç üssündeki ShanghaiTech Üniversitesi’nin rektörü de dahil olmak üzere önemli akademik görevlerde bulundu.

Jiang, devlet endüstrilerinden sorumlu devlet bürokrasilerinde çalışan iki oğlu ve eşi Wang Yeping tarafından hayatta kaldı.

Telif Hakkı © 2022 The Washington Times, LLC.