Çin’i öfkelendiren BM, Pekin’i Uygur haklarını ihlal etmekle suçluyor

PEKİN (AP) – BM, Uygurlar ve diğer çoğunlukla Müslüman etnik gruplara yönelik baskıları inceleyen uzun süredir ertelenen bir raporda Çin’i “insanlığa karşı suç” teşkil edebilecek ciddi insan hakları ihlalleriyle suçladı. Pekin Perşembe günü değerlendirmeyi Batılı ülkeler tarafından uydurulmuş bir uydurma olarak kınadı.

İnsan hakları grupları birkaç yıldır Çin’i, uzak batıdaki Sincan eyaletinde nüfusun geniş kesimlerinde korku salan aşırılıkçılığa karşı acımasız bir kampanyada azınlık gruplarından bir milyon veya daha fazla insanı gözaltı kamplarına süpürmekle suçluyor.

Cenevre merkezli BM insan hakları ofisinden yapılan değerlendirme, araştırmacıların, savunma gruplarının ve haber medyasının daha önceki haberlerini büyük ölçüde destekledi ve sonuçlara dünya organının ağırlığını ekledi. Ama nasıl bir etkisi olacağı belli değildi.

Yine de, denizaşırı ülkelere kaçan Uygurlar arasında, birçoğunun asla yayınlanmayacağından endişe duyduğundan, raporun nihayet gün ışığına çıkmasıyla hissedilir bir rahatlama hissi vardı. Bazıları bunu davalarının ve yıllarca süren savunuculuk çalışmalarının bir kanıtı olarak gördü.

Kardeşi Sincan’da hapsedilen Uygur avukat Rayhan Asat, “Rapor oldukça lanetli ve Çin’in insanlığa karşı suçlarına ilişkin güçlü bir iddianame” dedi. “Çin hükümeti yıllardır Uygurların terörist olduğunu söylüyor. Şimdi onları gösterip, siz teröristsiniz diyebiliriz.”

İnsan hakları grupları, Japonya ve Almanya da, Çin ile büyük Batılı ülkeler arasında bir halat çekme savaşına yakalanan raporu ve ayrıca belgenin yayınlanmasında tekrarlanan gecikmeleri eleştiren insan hakları grupları arasında hızla memnuniyetle karşıladı. Birçok Cenevre diplomatı, bir yıl önce neredeyse tamamlanmış olduğuna inanıyor.

Çarşamba günü geç saatlerde yayınlanan değerlendirme, Çin’in terörle mücadele ve aşırıcılıkla mücadele politikaları kapsamında ciddi insan hakları ihlalleri işlediği sonucuna vardı ve BM’den, dünya topluluğundan ve Çin’in kendisinden bu ihlalleri ele alması için “acil dikkat” çağrısında bulundu.

İnsan hakları grupları, önümüzdeki ay toplanacak olan BM İnsan Hakları Konseyi’nin iddiaları araştırmak üzere bağımsız bir uluslararası organ kurma çağrılarını yineledi. Ancak Çin, kapsamlı inkarlarından geri adım atma veya eleştiriyi politik bir karalama kampanyası olarak gösterme belirtisi göstermedi.

Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Wang Wenbin, “Değerlendirme, ABD ve diğer Batılı ülkelerin Çin’i kontrol altına almak için Sincan’ı stratejik olarak kullanmaları için siyasi araçlar olarak hizmet eden yanlış bilgilerin bir parçası” dedi. BM İnsan Hakları Ofisi’nin ABD ve diğer Batılı ülkelerin bir uygulayıcısı ve suç ortağına indirgendiğini bir kez daha gösteriyor” dedi.

Çin’in öfkesinin bir işareti olarak, raporla birlikte BM tarafından yayınlanan “Sincan’da Terörizm ve Aşırılıkla Mücadele: Gerçekler ve Gerçekler” başlıklı 122 sayfalık bir çürütme yayınladı.

Bulguları kısmen eski tutuklularla ve sekiz gözaltı merkezindeki koşullara aşina olan diğer kişilerle yapılan görüşmelerden alınmıştır.

Raporda, gözaltılara ilişkin açıklamaların işkence ve diğer zalimane ve insanlık dışı muamele kalıplarının damgasını vurduğu ve tecavüz ve diğer cinsel şiddet iddialarının inandırıcı göründüğü belirtildi.

Raporda, “Uygur mensuplarının ve diğer ağırlıklı olarak Müslüman grupların … kısıtlamalar ve daha genel olarak temel haklardan yoksun bırakma bağlamında … keyfi ve ayrımcı gözaltının kapsamı … uluslararası suçlar, özellikle insanlığa karşı suçlar oluşturabilir” dedi.

ABD de dahil olmak üzere bazı ülkelerin Çin’i Sincan’da işlemekle suçladığı soykırımdan hiç bahsetmedi.

İnsan hakları ofisi, Xinjiang’daki toplama kamplarında bir milyon veya daha fazla kişinin gözaltına alındığına dair tahminleri doğrulayamadığını, ancak en azından 2017 ile 2019 arasında “geniş çaplı bir keyfi gözaltı modelinin gerçekleştiği sonucuna varmanın makul olduğunu” da sözlerine ekledi.

Pekin, mesleki eğitim ve öğretim merkezleri olarak adlandırdığı birçok kampı kapattı, ancak yüz binlerce insan, birçoğu belirsiz, gizli suçlamalarla hapishanede çürümeye devam ediyor.

Rapor, Çin’i keyfi olarak gözaltına alınan tüm kişileri serbest bırakmaya ve kaybolanların ve aileleri onlar hakkında bilgi arayanların nerede olduklarını netleştirmeye çağırdı.

Son zamanlarda Çin’in Sincan’daki davranışlarına yönelik eleştirilerini daha çok dile getiren Japonya, rapor hakkında yorum yapan ilk yabancı hükümetlerden biri oldu.

Bakanlar Kurulu Sekreteri Hirokazu Matsuno, “Japonya, Sincan’daki insan hakları koşullarından son derece endişe duyuyor ve özgürlük, temel insan hakları ve hukukun üstünlüğü gibi evrensel değerlerin Çin’de de garanti altına alınmasının önemli olduğuna inanıyoruz.” dedi.

Almanya Dışişleri Bakanlığı’ndan bir açıklama da raporun yayınlanmasını memnuniyetle karşılayarak, bunun “en büyük endişe” için bir neden olduğunu doğruladığını söyledi. Keyfi olarak gözaltına alınanların derhal serbest bırakılması çağrısında bulundu ve Almanya’nın, sonunda dünya çapında satılan Xinjiang’dan malların üretiminde iddia edildiği gibi, zorla çalıştırma kullanımıyla mücadele etmek için AB ile birlikte çalıştığını söyledi.

İnsan Hakları İzleme Örgütü, raporun, ihlaller için hesap verebilirliği tesis etmek için daha fazla BM eylemi için sağlam bir temel oluşturduğunu söyledi.

Grubun küresel savunuculuk müdür yardımcısı John Fisher, “BM sistemi için Pekin’e karşı durmak ve mağdurların yanında olmak hiç bu kadar önemli olmamıştı” dedi.

Raporun yayımlanmış olması, bazı açılardan içeriği kadar önemliydi.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, hem yayınlamak hem de yayınlamamak için yapılan baskılara direnmesi gerektiğini söyledi. Rapor, görev süresinin resmi olarak sona ermesinden sadece birkaç dakika önce yayınlandı.

Haziran ayında, raporun dört yıllık görev süresinin sonuna kadar 31 Ağustos’ta yayınlanacağını duyurmuş ve bu, sivil toplum, siviller ve meselenin her iki tarafındaki hükümetlerden gelen mektuplar da dahil olmak üzere arka kanal kampanyalarında bir artışa yol açmıştı.

Bachelet, “Dürüst olmak gerekirse, bu ciddi insan hakları sorunlarının bazı devletler tarafından siyasallaştırılması yardımcı olmadı” dedi.

Eleştirmenler, raporun yayınlanmamasının, görev süresi üzerinde bariz bir kara leke olacağını söylemişti.

Uluslararası Af Örgütü genel sekreteri Agnès Callamard, “Bu raporun yayımlanmasındaki affedilmez gecikme, BM insan hakları dairesinin siciline leke sürüyor” dedi, “ancak bu, onun öneminden sapmamalı.”

___

Keaten Cenevre’den bildirdi. Associated Press muhabirleri Pekin’den Dake Kang, Tokyo’dan Mari Yamaguchi ve Birleşmiş Milletler’den Edith M. Lederer bu rapora katkıda bulundu.

Telif hakkı © 2022 The Washington Times, LLC.